Liên quan đến AI, khái niệm được nhắc đến nhiều nhất hiện nay là Singularity. Singularity là “Điểm tột cùng hay "Trí tuệ nhân tạo bùng phát", là một giả thuyết về thời điểm AI phát triển đến mức vượt qua trí tuệ của con người. Khi đó, AI sẽ có khả năng tự cải tiến và phát triển với tốc độ chóng mặt, vượt xa khả năng hiểu biết và kiểm soát của con người.
Singularity sẽ là sự khởi đầu của một cuộc cách mạng vĩ đại nhất trong lịch sử làm thay đổi một cách căn bản và triệt để mọi mặt đời sống của xã hội loài người. Khi đạt được singularity, AI có thể tạo ra những thay đổi đáng kinh ngạc cho xã hội loài người. Mọi hoạt động sản xuất-kinh doanh, tài chính-ngân hàng đều được tự động hóa. Các người máy thông minh (robot) có khả năng tự học, tự thực hiện nhiệm vụ và quản lý chính chúng và thậm chí điều khiển tự động máy bay, xe, tàu không người lái…Hàng hóa, dịch vụ có thể được tạo ra vô tận, đáp ứng mọi nhu cầu của con người. Thậm chí siêu AI có thể tác động vào cấu trúc của gen để con người có trở nên bất tử, không bao giờ già và không bao giờ chết.
Tuy nhiên, những tác động không mong muốn cũng hoàn toàn có thể xảy ra. Đó là nguy cơ thất nghiệp. Theo dự báo của các nhà khoa học, trong vài ba năm tới, 3,5 triệu lái xe tải đường dài ở Mỹ có thể mất việc làm, vì AI sẽ lái những chiếc xe này một cách an toàn và hiệu quả hơn nhiều. Sau các lái xe tải, sẽ là tất cả những người làm việc trong các ngành công nghiệp sản xuất, chế biến, là các nhân viên nhà hàng, các nhà báo, các luật sư… Sự chênh lệch giàu nghèo trong xã hội và khủng hoảng tài chính toàn cầu cũng có thể xảy ra. Đó là chưa nói tới những thay đổi đột biến về văn hóa và giá trị mà ở thời điểm hiện nay nhân loại vẫn chưa hình dung hết được. Sau cùng là rủi ro, khi AI đạt được tự nhận thức, thì loài người có còn là đối tượng phục vụ của AI nữa hay không hay loài người sẽ bị AI cai trị hoặc tiêu diệt?
Ảnh minh hoạ
Theo dự đoán của nhà khoa học máy tính và tương lai học nổi tiếng Kurzweil, thì singularity sẽ xảy ra vào khoảng năm 2045. Một số nhà khoa học lại dự đoán phải mất một vài thế hệ nữa singularity mới xảy ra. Tuy nhiên, với sự xuất hiện của ChatGPT do Công ty OpenAI chế tạo, Chatbox Bard do Google và nhiều ứng dụng AI khác, có vẻ như AI đang trở thành siêu trí tuệ vượt qua trí tuệ của con người một cách hết sức nhanh chóng. Thời gian singularity xảy ra chắc chắn sẽ còn không xa nữa.
Tuy nhiên, ngay từ bây giờ AI đã bắt đầu có tác động rất lớn đến nhiều tầng lớp xã hội trong đó có giới luật sư. Dưới đây là một cái nhìn thoáng qua về cách AI có thể tác động đến luật sư:
1. AI giúp tăng hiệu quả và độ chính xác. AI có thể tự động hóa các nhiệm vụ tẻ nhạt như nghiên cứu pháp lý, rà soát tài liệu và phân tích hợp đồng, giải phóng thời gian của luật sư để thực hiện công việc chiến lược hơn. Một nghiên cứu của công ty luật quốc tế Baker McKenzie cho thấy các luật sư dành trung bình 27% thời gian của họ cho nghiên cứu pháp lý. AI có thể tự động hóa nhiều khía cạnh của quá trình nghiên cứu pháp lý, chẳng hạn như tìm kiếm tài liệu pháp lý, phân tích tài liệu và xác định các quy định liên quan. Điều này có thể giúp luật sư tiết kiệm thời gian và tập trung vào các khía cạnh sáng tạo và chiến lược hơn của công việc. Một nghiên cứu khác của Hiệp hội Luật sư Hoa Kỳ cho thấy các luật sư dành trung bình 31% thời gian của họ cho rà soát tài liệu. AI có thể tự động hóa nhiều khía cạnh của quá trình rà soát tài liệu, chẳng hạn như đánh giá tính chính xác của tài liệu, phát hiện bất thường và xác định các vấn đề tiềm ẩn. Điều này có thể giúp luật sư tiết kiệm thời gian và giảm thiểu rủi ro. Hay một nghiên cứu của công ty luật quốc tế Norton Rose Fulbright cho thấy các luật sư dành trung bình 18% thời gian của họ cho phân tích hợp đồng. AI có thể tự động hóa nhiều khía cạnh của quá trình phân tích hợp đồng, chẳng hạn như xác định các điều khoản quan trọng, xác định các xung đột và đề xuất các sửa đổi. Điều này có thể giúp luật sư tiết kiệm thời gian và đảm bảo rằng các hợp đồng được soạn thảo và đàm phán đúng cách. AI có thể phân tích khối lượng lớn dữ liệu pháp lý để xác định các mô hình, xu hướng và rủi ro tiềm ẩn, giúp đưa lời giải tốt hơn.
AI có thể được sử dụng phân tích dữ liệu để xác định các mô hình trong dữ liệu pháp lý. Điều này có thể giúp luật sư hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động của hệ thống pháp luật và đưa ra các dự đoán chính xác hơn về kết quả của các vụ án. Ví dụ, một nghiên cứu của Đại học Chicago đã sử dụng AI để phân tích dữ liệu từ các vụ án dân sự. Nghiên cứu cho thấy rằng AI có thể dự đoán kết quả của các vụ án với độ chính xác lên tới 85%.
AI cũng có thể được sử dụng để xác định các xu hướng trong dữ liệu pháp lý. Điều này có thể giúp luật sư phát hiện ra các vấn đề mới nổi và đưa ra các biện pháp phòng ngừa. Ví dụ, một nghiên cứu của Đại học Yale đã sử dụng AI để phân tích dữ liệu từ các vụ án hình sự. Nghiên cứu cho thấy rằng AI có thể phát hiện ra các xu hướng trong tội phạm, chẳng hạn như sự gia tăng của các vụ án liên quan đến ma túy. AI cũng có thể được sử dụng để xác định các rủi ro tiềm ẩn trong dữ liệu pháp lý. Điều này có thể giúp luật sư giảm thiểu rủi ro và bảo vệ khách hàng của họ. Ví dụ, một nghiên cứu của Đại học Columbia đã sử dụng AI để phân tích dữ liệu từ các vụ án dân sự. Nghiên cứu cho thấy rằng AI có thể xác định các rủi ro tiềm ẩn trong hợp đồng, chẳng hạn như các điều khoản bất lợi cho khách hàng.
Các công cụ hỗ trợ AI có thể dự đoán khả năng thắng kiện, giúp luật sư lập chiến lược và thương lượng hiệu quả hơn. Có một số công cụ hỗ trợ AI có thể dự đoán khả năng thắng kiện của một vụ án. Các công cụ này thường sử dụng phân tích dữ liệu để xác định các yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả của một vụ án, chẳng hạn như loại vụ án, địa điểm của tòa án, trải nghiệm của luật sư, bằng chứng có sẵn. Công ty công nghệ pháp lý LawGeex đã phát triển một công cụ AI có tên là e-Discovery. Công cụ này có thể dự đoán khả năng thắng kiện của một vụ án dân sự với độ chính xác lên tới 80%.
2. AI giúp nâng cao chất lượng dịch vụ pháp lý cho khách hàng. Chatbots với sự hỗ trợ AI có thể trả lời các câu hỏi cơ bản của khách hàng 24/7, cải thiện quyền truy cập vào thông tin pháp lý và giảm thời gian chờ đợi. AI có thể phân tích tình trạng cụ thể của khách hàng và đề xuất các nguồn tài nguyên pháp lý hoặc phương hướng hành động có liên quan. AI có thể tạo các tài liệu pháp lý như hợp đồng và di chúc, phù hợp với nhu cầu của khách hàng.
3. AI tạo ra những công việc mới. Trước hết, đó là công việc của các luật sư chuyên phát triển và sử dụng các công cụ AI. Đây là công việc sắp tơi sẽ có nhu cầu rất cao. Theo một nghiên cứu của McKinsey, nhu cầu về nhân lực trong lĩnh vực AI sẽ tăng lên 133% vào năm 2030. Điều này bao gồm cả các luật sư chuyên phát triển và sử dụng các công cụ AI. Các công ty công nghệ pháp lý đang phát triển nhanh chóng và họ đang tuyển dụng nhiều luật sư chuyên về AI. AI có thể tự động hóa nhiều nhiệm vụ pháp lý, chẳng hạn như nghiên cứu pháp lý, rà soát tài liệu và phân tích hợp đồng. Điều này sẽ tạo ra nhu cầu về các luật sư có thể phát triển và sử dụng các công cụ AI để tự động hóa các nhiệm vụ này.
Mảng công việc thứ 2 là công việc của luật sư về quyền riêng tư dữ liệu. Khi AI thu thập và phân tích nhiều dữ liệu hơn, các luật sư sẽ cần thiết để đảm bảo tuân thủ các quy định về quyền riêng tư.
Mảng công việc thứ 3 là công việc của luật sư về đạo đức AI. Các luật sư sẽ cần giải quyết các vấn đề về đạo đức phát sinh từ việc sử dụng AI trong hệ thống pháp luật.
Bên cạnh những cơ hội nói trên, AI cùng đang đặt ra không ít thách thức cho các luật sư.
Trước hết, đó là thách thức về việc AI lấy mất việc làm. Mặc dù AI sẽ tạo ra việc làm mới, nhưng nó cũng có thể thay thế một số luật sư, đặc biệt là những người chuyên về các nhiệm vụ thường xuyên.
Thách thức thứ hai là sự thành kiến của AI. Các thuật toán AI có thể duy trì những thành kiến hiện có trong dữ liệu mà chúng được đào tạo, dẫn đến kết quả phân biệt đối xử.
Thách thức thứ 3 là tính minh bạch và khả năng giải thích. Điều quan trọng là phải hiểu cách các hệ thống AI đạt được kết luận của chúng, đặc biệt là trong môi trường pháp lý. Điều này nhiều khi rất khó lòng đạt được khi AI trở nên thông minh gấp nhiều lần con người.
Để tận dụng những cơ hội và đối phó với những thách thức của thời đại AI, các luật sư hiện nay cần phải học hỏi và cập nhật kiến thức về AI. Các luật sư cần phải hiểu rõ về cách thức hoạt động của AI và những tác động của AI đối với lĩnh vực pháp lý. Điều này sẽ giúp họ sử dụng AI một cách hiệu quả và bảo vệ khách hàng của họ khỏi những rủi ro tiềm ẩn.
Thứ hai, các luật sư cần phát triển các kỹ năng mới. AI có thể tự động hóa nhiều nhiệm vụ mà trước đây được thực hiện bởi luật sư. Điều này có nghĩa là các luật sư cần phải phát triển các kỹ năng mới để đáp ứng nhu cầu của thị trường. Các kỹ năng mới này có thể bao gồm kỹ năng phân tích dữ liệu, kỹ năng tư duy sáng tạo, kỹ năng giao tiếp và thuyết trình.
Thứ ba, các luật sự cần có kỹ năng làm việc với các chuyên gia AI. Các luật sư không thể tự mình hiểu và sử dụng AI một cách hiệu quả. Họ cần phải làm việc với các chuyên gia AI để phát triển các giải pháp AI phù hợp với nhu cầu của họ.
Nhìn chung, AI có thể sẽ có tác động đáng kể đến lĩnh vực pháp lý, cả tích cực và tiêu cực. Điều quan trọng đối với các luật sư là nắm lấy AI và thích ứng các kỹ năng của họ để duy trì khả năng cạnh tranh trong tương lai.
Nguyễn Hoàng
